Kalkınma Bakanlığı, en son 2003 yılında yayımlanan ''İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması'nı (SEGE) güncelledi. Yeni teşvik sistemine dayanak teşkil eden SEGE 2011'de Rize 34. sırada yer aldı.

TÜRKİYE İLLER SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI

Kalkınma Bakanlığınca SEGE 2011’e göre illerin sosyo ekonomik gelişmişlik sırası şöyle kaydedildi:
1.İstanbul, 2.Ankara, 3.İzmir, 4.Kocaeli, 5.Antalya, 6.Bursa, 7.Eskişehir, 8.Muğla, 9.Tekirdağ, 10.Denizli, 11.Bolu, 12.Edirne, 13.Yalova, 14.Çanakkale, 15.Kırklareli, 16.Adana, 17.Kayseri, 18.Sakarya, 19.Aydın, 20.Konya, 21.Isparta, 22.Balıkesir, 23.Manisa, 24.Mersin, 25.Uşak, 26.Burdur, 27.Bilecik, 28.Karabük, 29.Zonguldak, 30.Gaziantep, 31.Trabzon, 32.Karaman, 33.Samsun, 34.Rize, 35.Düzce, 36.Nevşehir, 37.Amasya, 38.Kütahya, 39.Elazığ, 40.Kırşehir, 41.Kırıkkale, 42.Malatya, 43.Afyon, 44.Artvin, 45.Erzincan, 46.Hatay, 47.Kastamonu, 48.Bartın, 49.Sivas, 50.Çorum, 51.Sinop, 52.Giresun, 53.Osmaniye, 54.Çankırı, 55.Aksaray, 56.Niğde, 57.Tokat, 58.Tunceli, 59.Erzurum, 60.Kahramanmaraş, 61.Ordu, 62.Gümüşhane, 63.Kilis, 64.Bayburt, 65.Yozgat, 66.Adıyaman, 67.Diyarbakır, 68.Kars, 69.Iğdır, 70.Batman, 71.Ardahan, 72.Bingöl, 73.Şanlıurfa, 74.Mardin, 75.Van, 76.Bitlis, 77.Siirt, 78.Şırnak, 79.Ağrı, 80.Hakkari, 81.Muş.

İLLERİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI GÜNCELLENDİ
Kalkınma Bakanlığı, en son 2003 yılında yayımlanan ''İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması'nı (SEGE) güncelledi. Yeni teşvik sistemine dayanak teşkil eden SEGE 2011'de, daha önce İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Eskişehir, Tekirdağ ve Antalya ile birlikte ilk 10'da yer alan Yalova ve Adana'nın yerini Denizli ile Muğla aldı. 2003 yılında yapılan çalışmada oluşturulan sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 10'uncu sırada yer alan Antalya 5'inci sıraya yükselirken, 5'inci sıradaki Bursa 6'ıncı sıraya geriledi. Daha önce 8'inci sırada yer alan Adana 16'ıncı, 9'uncu sırada yer alan Yalova da 13'üncü sıraya düştü.
Kalkınma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, SEGE-2011 çalışması ile illerin gelişmişlik düzeyleri farklı alanlardan seçilen değişkenler yardımıyla ölçüldü, bu ölçüm ve analizler sonucunda, il sıralamaları yapıldı ve aynı özelliklere sahip il grupları belirlendi. Bu çalışma ile illerin iktisadi ve sosyal kalkınma yolundaki performanslarının izlenmesi mümkün hale geldi.

SEGE SONUÇLARININ KULLANILDIĞI ALAN
SEGE çalışmasının sonuçları özellikle; bölge, il ve ilçe düzeyinde karşılaştırmalı politika tespitinde ve uygulamasında kullanılıyor. Belediyelere ve il özel idarelerine kaynak tahsis edilmesi, kamu kurum ve kuruluşlarının personel atamaları ve özlük haklarının düzenlenmesi ile kalkınma ajansları merkezi bütçe paylarının belirlenmesi gibi bölgesel niteliği olan kamu politikalarının uygulanmasında önemli bir kıstas olarak kullanılan SEGE çalışmasına 10'un üzerinde kanun ile ikincil mevzuatta atıf yapılıyor.

ÇALIŞMADA KULLANILAN GÖSTERGELER
Açıklamaya göre, SEGE-2003 çalışmasında 10 alt kategoride 58 adet değişken kullanılmıştı. Yeni teşvik sistemine de dayanak teşkil eden SEGE-2011 çalışması ise demografi, eğitim, sağlık, istihdam, rekabetçi ve yenilikçi kapasite, mali kapasite, erişilebilirlik ile yaşam kalitesi olmak üzere 8 alt kategoride, çoğunluğu 2009-2010 yıllarına ait 61 değişken kullanılarak hazırlandı.
Çalışmada kullanılan değişkenlerin seçiminde ilin ülke içindeki ekonomik ağırlığı ve potansiyeli, sosyal gelişmişlik seviyesi, ortalama bireysel refah düzeyi, il ölçeğinde ekonomik ve sosyal gelişmişlik ile bireysel refah arasındaki kümülatif denge ve veri teminine ilişkin süreklilik hususları gözetildi.

İKİ ÇALIŞMA KARŞILAŞTIRILABİLİR DEĞİL
Açıklamaya göre, eski göstergelerden 25'i yeni çalışmada yer aldı, ancak SEGE-2003 ile SEGE-2011 çalışmaları farklı değişken setlerinin kullanılması nedeniyle ''karşılaştırılabilir'' nitelikte değil.
Kırsal nüfus başına tarımsal kredi miktarı, il bazında GSYH gibi 2003 çalışmasında var olan göstergelerden bir kısmı önemini yitirmesi, üretilememesi veya ikame değişken kullanılması gibi nedenlerle yeni çalışmanın değişken listesinden çıkarıldı.
Hane başına ADSL abone sayısı, internet bankacılığı, marka ve patent oranları gibi son dönemde giderek önemi artan alanlara yönelik yeni değişkenler çalışmaya dahil edildi.

YÖNTEM
Yeni SEGE çalışmasında önceki SEGE çalışmalarında olduğu gibi Temel Bileşenler Analizi kullanılarak, il sıralamaları elde edildi. Bu analiz yöntemi, bir örneğe ait çok sayıda birbiriyle ilişkili değişkeni boyut indirgeme yöntemiyle bağımsız yeni bir değişken haline getirerek illerin göreli performansını ortaya koyuyor. Uluslararası pek çok sıralama ve endeksleme çalışmasında kullanılan bu yöntem, bilimsel tabanı güçlü, test edilmiş ve objektif bir yapıya sahip. İstatistik yazılımlarıyla hesaplanan sonuçlara dışarıdan herhangi bir müdahale yapılması söz konusu değil. Araştırma, yayıma hazır hale getirilmesini takiben bütün detaylarıyla kamuoyu ile paylaşılacak. Veri üretimi ve temininin sağlanması durumunda, SEGE çalışmaları yıllık veya 2 yılda bir yenilenebilecek.

SEGE-2011 GÖSTERGELERİ
Nüfus Yoğunluğu, Yaşa Özel Doğurganlık Oranı (15-49 yaş), Genç Bağımlı Nüfus Oranı (0-14 yaş), Net Göç Hızı. Şehirleşme Oranı Eğitim Göstergeleri, Okuryazar Nüfus Oranı, Okuryazar Kadın Nüfusunun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı, Genel Ortaöğretim Net Okullaşma Oranı, Mesleki ve Teknik Liseler Okullaşma Oranı, İlin YGS Ortalama Başarı Puanı, Yüksek Okul veya Fakülte Mezunu Nüfusun 22+ Yaş Nüfusa Oranı Sağlık Göstergeleri, Yüz Bin Kişiye Düşen Hastane Yatak Sayısı, On Bin Kişiye Düşen Hekim Sayısı, On Bin Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı, On Bin Kişiye Düşen Eczane Sayısı, Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusuna Oranı İstihdam Göstergeleri, İşsizlik Oranı, İşgücüne Katılma Oranı,
Çalışma Çağındaki Nüfusun (15 - 64 yaş arası) Toplam Nüfus İçerisindeki Oranı, İmalat Sanayi İstihdamının Sigortalı İstihdam İçindeki Oranı, Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Toplam Nüfusa Oranı, Ortalama Günlük Kazanç, Ortalama Günlük Kazanç - Kadın, İstihdam Oranı Rekabetçi ve Yenilikçi Kapasite Göstergeleri, İl İhracatının Türkiye İçindeki Payı, Kişi Başına Düşen İhracat Tutarı, İmalat Sanayi İşyerlerinin Türkiye İçindeki Payı, İmalat Sanayi Kayıtlı İşyeri Oranı, Kişi Başı İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi, Organize Sanayi Bölgesinde Üretim Yapılan Parsellerin Türkiye İçindeki Payı, Küçük Sanayi Sitesi İşyeri Sayısının Türkiye İçindeki Payı, Yeni Kurulan Şirketlerin Toplam Sermayesinin Türkiye İçindeki Payı, On Bin Kişiye Düşen Yabancı Sermayeli Şirket Sayısı, Yüz Bin Kişiye Düşen Marka Başvuru Sayısı, Yüz Bin Kişiye Düşen Patent Başvuru Sayısı, Yüksek Lisans ve Doktora Sahibi Nüfusun 30+ Yaş Nüfusa Oranı, Kırsal Nüfus Başına Düşen Tarımsal Üretim Değeri, Turizm Yatırım-İşletme ve Belediye Belgeli Yatak Sayısının Türkiye İçindeki Payı, Teşvik Belgeli Yatırım Tutarının Türkiye İçerisindeki Payı.

MALİ KAPASİTE GÖSTERGELER
İldeki Banka Kredilerinin Türkiye İçindeki Payı, İldeki Tasarruf Mevduatının Türkiye İçindeki Payı, Kişi Başına Düşen Banka Mevduatı Tutarı, Bin Kişiye Düşen İnternet Bankacılığında Aktif Bireysel Müşteri Sayısı, Bin Kişiye Düşen İnternet Bankacılığında Aktif Kurumsal Müşteri Sayısı, Kişi Başına Düşen Bütçe Gelirleri, İl Vergi Gelirinin Türkiye İçindeki Payı Erişilebilirlik Göstergeleri, Kırsal Kesim Asfalt-Beton Köy Yolu Oranı, İlin En Yakın Havaalanına Uzaklığı, Hane Başına Geniş bant Abone Sayısı, Kişi Başına Düşen GSM Abone Sayısı, İlin Otoyol ve Devlet Yollarına Göre yük-km Değerleri, Toplam Demiryolu Hattının Yüzölçüme Oranı Yaşam Kalitesi Göstergeleri, Bin Kişiye Düşen AVM Brüt Kiralanabilir Alan Oranı, Kanalizasyon Şebekesi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı, Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi, On Bin Kişiye Düşen Özel Otomobil Sayısı, Kükürtdioksit (SO2) Ortalama Değeri, Partiküler Madde (Duman) Ortalama Değeri, Sosyal Güvenlik Kapsamı Dışında Kalan Nüfusun Toplam Nüfusa Oranı, Yüz Bin Kişiye Düşen Ceza İnfaz Kurumuna Giren Hükümlü Sayısı, Yüz Bin Kişiye Düşen İntihar Vakası Sayısı.