Rize Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Gençlik Tiyatrosu’nun oynadığı EMİCE “İpsiz Recep” oyunu hazır gündemdeyken bende bu yazımda biraz Rizeli fedailerden bahsedeyim.
Yazar Ergün Hiçyılmaz, kitabında; Gürcü topraklarındaki Rizeli fedailerden bahsetmektedir. Kimi zaman Osmanlı ile Rusya arasında kalan Gürcistan, Rus devrimine kadar cirit attığımız bir yerdi denmektedir.
Müslüman Gürcülerin bir bölümü göçlerle topraklarımıza yerleşmiş ve ülkenin mümtaz, Türk vatandaşları arasına girmişti.
Batum ve çevresini” Kapı komşusu” yapan Türklerin de, aynı biçimde ticari ve sosyal hayatını Gürcü topraklarında devam ettirdiği de biliniyordu.
Batum gibi şehirleri mesken edinen ve buralarda yuva kurarak kalan binlerce Karadenizli arasında çoğunluğu Rizeliler teşkil etmişti. Rizeliler sadece Fırıncılıkla öne çıkmamıştı. Başta RECEP REİS olmak nice yurtsever, hürriyet ve istiklalin bayrakları olmuştu.
Trablusgarp ve Balkan savaşını ardından, TOPALOĞLU ve KAMBUROLU gibi arkadaşlarıyla Batum’u mesken edinen RECEP REİS (İpsiz) özellikle fırıncılığa dönük işlere sahip hemşerileri yanında yer almıştı.
Karadeniz’de silah sevkıyatını sağlıyor, Osmanlı topraklarında yuvalanmak isteyen komitacılarla savaşıyordu. 17 kişinin katlinden dolayı yakalanmış ve 6 aylık hücre cezasından sonra ömür boyu çalışma kampına gönderilmemişti.
Dönem 1. Dünya savaşının yaşandığı dönemdi.( 1914-19) ayağında zincirlere bağlı kösteklerle zulüm görecek ve işkence dolu bir hayat yaşayacaktı.
Karadenizli yurtseverler İPSİZ RECEP’İN kurtarılması için harekete geçmişler ve Batum’daki Rizeli fırıncıların mali desteği ile kaçışını sağlamışlardı.
Rize’ye tekrar dönüşünde Karadeniz’e çetecilerin sızmaması ve Rizeli denizcilerin silah sevkıyatını kolaylaştırmak için Gümrük Müdürü Hulusi Bey ile yeni tedbirler alınması sağlamıştı. Karadeniz sahil şeridi, Balkan savaşından Milli Mücadele dönemine kadar İPSİZ RECEP ve arkadaşlarının korumasına terk edilecek, Batum dolaylarından silah ve cephane yardımı da oradaki Rizeli yurt severler tarafından sağlanacaktı. Gürcistan topraklarına Kuvayi milliyeciler de girmişti. Polis Müdüriyetine takdim edilen 28 Temmuz 1921 tarih ve 44 numaralı “Gizli” bir yazı iki yurt severin kurşuna dizildiğini göstermektedir. Yazı da Rizeli ŞAKİR ve MEHMET REİS’İN motorlarıyla silah ve cephane kaçıracakları sırada yakalanarak yargılanmadan öldürüldüğü anlatılmakta ve çok sayıda Türk’ün Batum hapishanelerinde ölümü beklediği ifade edilmektedir.
Zamanı ve imkânı olan Rizeliler başta olmak üzere herkesi EMİCE oyununu seyretmeye davet ediyorum.