Bazı gazetelere sızdırılan bilgilere göre üyeler, 'çoğunluğu ele geçiren iktidar, anayasa değişikliğiyle seçimleri 20 yıla çıkarabilir, rejim değiştirilebilir' gibi uçuk senaryoları gündeme getirdi.

Anayasa hukukçuları, mahkeme üyelerinin hukuksal bir konuyu bu şekilde tartışmasını 'niyet okuyuculuk' şeklinde değerlendiriyor. Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İlyas Doğan, "İktidar süresini 20 yıla çıkarmak anayasayı ihlal suçudur. Böyle bir teklif Meclis'te gündeme dahi konulmaz." diyor. Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Hasan Tunç da, "Bu teklifi Meclis başkanı reddeder. Anayasa Mahkemesi'ne giderse dahi ağır hukuka aykırılık gerekçesiyle yokluk kararı verir." ifadesini kullanıyor.

Mahkeme'nin 10. ve 42. maddeleri iptal eden kararı hukuk sistemimizde ağır yaralar açtı. Artık Meclis'in anayasayı değiştirme iradesi Anayasa Mahkemesi'nin denetimine tabi tutulacak. Bazı gazetelere sızdırılan bilgilere göre konu üyeler arasında da tartışıldı. Bazı üyeler, seçim süresinin 20 yıla çıkarılması gibi Cumhuriyet tarihinde akla gelmeyen senaryoları gündeme getirdi. Mahkeme'nin devrede olması istendi. Bu görüşe Başkan Haşim Kılıç ve üye Sacit Adalı karşı çıktı. Kılıç ve Adalı, esas denetimi yapmanın Meclis'in yetkisine müdahale olduğunu belirtti. Anayasa hukukçuları da bu düşüncede.

Prof. Dr. Hasan Tunç, demokratik, laik hukuk devleti ilkesini ortadan kaldıracak tekliflere Anayasa Mahkemesi'nin 'yokluk' denetimi yapabileceğini vurguluyor. Tunç şöyle devam ediyor: "Fiilen gerçekleşmesi mümkün olmayan örneklerdir. Böyle bir örneği ne akıl ne mantık kabul eder. Teklifin ne kamuoyunda ne Meclis'te ne de demokrasilerde kabulü mümkün değildir. Anayasa'mıza göre teklifi dahi mümkün olmaz. Mahkeme, 'burada ağır bir hukuka aykırılık vardır' diyerek yokluk kararı verir. Çok uçuk örneklerle böyle bir sorgulama yapılmasını anlayamıyorum. İnsan zekâsının zorlanması halinde çok daha uç örnekler bulunabilir. Ama hukukta varsayımlara dayanarak karar verilmez. Zihin okuyuculuğu yapmak hukuki değil. Yargıçların vicdanî kanaati hukukî olmalı." Prof. Dr. İlyas Doğan da bu teklifin Meclis'te gündeme dahi konulmayacağının altını çiziyor. Anayasa'nın temel nitelikleri ile demokratik hukuk devleti ilkesinin varlığına dikkat çeken Doğan, "İktidar süresinin 20 yıla çıkarılmasının teklif edilmesi, kuvvetler ayrılığını kaldırma gibi anayasa değişiklikleri girişimi anayasayı ihlal suçudur. Teklif kanunlaşsa bile Anayasa Mahkemesi değişmez ilkeleri gerekçe göstererek iptal kararı verebilir." diyor. İptal kararının bu senaryoyla alakası olmadığını vurgulayan Doğan, "Bu özgürlüklerle, eğitim hakkıyla ilgili bir anayasa değişikliği. Devlet eğitim hakkını bazılarına vermem diyordu. Mahkeme adeta şunu söyledi: Devlet bu ayrımcılığa devam etmeli. Talihsiz bir karar." ifadelerini kullanıyor.


Mahkeme üyeleri 'konuşmayacağız' sözü vermişti
Anayasa Mahkemesi üyeleri, başörtüsü ile ilgili iptal kararını alırken birbirlerine verdikleri sözü tutmadı. Üyeler, Başkan Haşim Kılıç'ın 'konuşmama kararı aldık' sözüne rağmen birçok gazeteye açıklamalarda bulundu. Başkan Kılıç, kararın açıklandığı 5 Haziran'da basın mensuplarının karşısına çıkarak gerekçe açıklanıncaya kadar başka bir bilgi vermeyeceklerini söyledi. Kılıç, üyeler üzerindeki spekülasyonları gerekçe göstererek, "Mahkememizin üyelerine yapılan ve spekülasyonlara yol açan davranışlardan dolayı, kararın gerekçesi açıklanana kadar, kararın ne olduğu, nasıl alındığı konusunda bilgi vermeyeceğiz. Bu konuda karar aldık." demişti. Ancak bazı üyeler, Kılıç'ı dinlemedi ve kararın nasıl alındığını bazı gazetecilere anlattı. Dün birçok gazetede, iptal kararının hangi tartışmaların ardından verildiğine dair bilgiler yer aldı.


Bu yorumlar geri götürür
TBMM Başkanı Köksal Toptan: 5 yıl olan yasama dönemi süresini 4 yıla indirmiş bir Parlamento söz konusu... 5 yılı 4 yıla indiren bir parlamento bunu 20 yıla çıkarabilir mi? Böyle bir şey düşünülebilir mi? Demokratik kültürü yerleştiremezsek, demokrasimizi yaşatamayız. Birbirimize kendimizi kuşkulardan, vehimlerden kurtararak bakmamız lazım. Hiç kimsenin aklından böyle bir şey geçmez, böyle bir şey olamaz. Bu tür yorumlar, bizi geriye götürür.

Gündeme bile alınmaz
Prof. Dr. İlyas Doğan: İktidar süresini 20 yıla çıkarmak, anayasayı ihlal suçudur. Böyle bir teklif Meclis'te gündeme dahi konulmaz. Bu teklif kanunlaşsa bile Anayasa Mahkemesi değişmez ilkeleri gerekçe göstererek iptal kararı verebilir. Bu maddeler rejimi değiştirecek değişikliklerin teklif edilmesini önlemek amacıyla konulmuştur. Ama iptal kararının bununla uzaktan yakından ilgisi yok. Bu, özgürlüklerle, eğitim hakkıyla ilgili bir anayasa değişikliği.


Akıl ve mantık kabul etmez
Prof. Dr. Hasan Tunç: Böyle bir örneği ne akıl ne mantık kabul eder. Fiilen gerçekleşmesi mümkün değil. Bu teklifi Meclis başkanı reddeder. Anayasa Mahkemesi'ne gitse bile; ağır hukuka aykırılık gerekçesiyle yokluk kararı verilir. Zihin okuyuculuğu yapmak hukukî değil. İnsan zekâsının zorlanması halinde çok daha uç örnekler de bulunabilir. Ama hukukta varsayımlar değil somut olaylar değerlendirilir.


[HER KESİMDEN TEPKİ VAR]
Mahkemenin kararı 'yok' hükmünde

Doç. Dr. Ömer Anayurt (Sakarya Üniversitesi): Eğer bir makam, Anayasa'nın kendisine tanımadığı bir yetkiyi kullanmışsa buna hukukta 'yetki gasbı ya da fonksiyon tecavüzü' denir. Mahkeme kendisine tanınmamış bir alana girmiştir. Anayasa'nın 11'inci maddesinde yer alan 'Hiçbir organ ve makam, kaynağını Anayasa'dan almayan bir yetkiyi kullanamaz.' hükmü anlamını yitirmiştir. Bunun yaptırımı yokluktur. İptal kararı yok hükmündedir. Ancak bunu tescilleyecek bir makam yoktur. Güçler ayrılığı anlamını kaybetmiştir. Anayasa'nın üstünlüğü yargıcın üstünlüğüne dönüşmüştür. 367 kararından daha derin bir yara açıldı.

Umarım toplum bölünmez

Meral Akşener (TBMM Başkan Vekili): Mahkeme'nin kararıyla Türkiye'de yeni bir dönem başladı. Alınan karar hukukî değil siyasîdir. Umarım kutuplaşma derinleşmez, insanların birbirinin karşısına dikilmesine, ruhen bölünmesine katkıda bulunmaz.

Bunun adı 'yargı darbesi'

Remzi Çayır (BBP Genel Başkan Yardımcısı): İptal kararı yargısal bir darbedir. Yüksek Mahkeme siyasî davranmıştır. Türkiye'de yargı, yasama ve yürütmenin görev alanları birbirine girmiştir. İktidar partisi, Anayasa Mahkemesi'nin yapısıyla ilgili düzenlemeye gitmeli. Halkın adalete olan güveni azalıyor. Fakirlik artacak, özgürlükler daralacak.

Yüreğim sızlıyor, utanıyorum

Yusuf Başer (Eski Yozgat Barosu Başkanı): Bir hukukçu olarak utanıyorum, yüreğim sızlıyor. Bu karar demokrasi, hürriyet, cumhuriyet ve laiklikle izah edilemez. Hukuk adına talihsiz bir karardır. İçime sindirmem mümkün değil. Eğemenlik kayıtsız şartsız milletindir ilkesinin anlamı kalmamıştır.

Yargısal oligarşiye gidiyoruz

Harun Mertoğlu (Rize Baro Başkanı): Hukukçu olarak bu kararın izahını yapamıyorum. Anayasa Mahkemesi, yetkisini aşmıştır. 148. maddedeki hükmü göz ardı etmiştir. TBMM milletin iradesinin tecelli ettiği yerdir. Bundan sonra Meclis ne yasa ne de anayasa yapamaz. Yargısal bir oligarşiye doğru gidiyoruz. Değişiklik iptal edildiğine göre, AK Parti'yi kapatma gerekçeleri de ortadan kalkmıştır.

Mahkeme sınırını aştı

Mümtaz Akıncı (Afyonkarahisar Baro Başkanı): Anayasa Mahkemesi, sınırını aşmıştır. Görev tecavüzünde bulunmuştur. Bu kararla birlikte ülkede sıkıntılı bir süreç başlayacak.

Devlet, millet için var

Rüstem Kadri Septioğlu (Elazığ Baro Başkanı): Anayasa Mahkemesi kendi içtihatlarına aykırı davrandı, anayasal ilkelerini aştı. Bu, Mahkeme'nin menfaatlerine de zarar verebilecek bir karardır. Yasalar ve devlet erkleri, toplum düzeni için, millete hizmet için vardır. Hiçbir erk, elindeki yetkiyi toplumun hilafına kullanmamalı.

Olmayan bir kriter getirildi

Veysel Malkoç (Trabzon Baro Başkanı): Gerekçeli karar açıklandıktan sonra daha sağlıklı bir yorum yapabilirim. Anayasa Mahkemesi, raportörün görüşlerinin tersine bir karar verdi. Böylece yeni bir kriter getirildi.

Temel insan haklarına aykırı

Yusuf Çiftçi (Burdur Baro Başkanı): Üniversitelere başörtüsü ile girilmesi laikliğe zarar vermez. Aksine yasak temel hak ve özgürlükler bakımından yanlış bir uygulamadır. Kamusal alan kavramının genişletilmesinden, hastaneye muayene gidenlerin bile başlarının açtırılmasından korkuyorum.

Her karar doğru değildir

Mehmet Öncel Günhan (Emekli Hakim): Mahkeme'nin esasa girmemesi gerekirdi. Görev yönünden sınırlarını aşmış gibi geliyor bana. Kürsüden verilen bir karar mutlaka doğrudur denilemez.

Millet ikinci plana itildi

Necdet Özer (Denizli Ticaret Odası Başkanı): Mahkemeler, 'Türk milleti adına' karar verir. 411 milletvekili millet iradesini ortaya koymuştur. Mahkeme'nin kararı milletin iradesini yansıtmıyor. Millet, ikinci plana itilmiştir. Başörtülü öğrencileri cahil bırakmak laikliği yüceltmez. Yargı, içtihatlarını yasaktan değil özgürlükten yana kullanmalı.

Kararı uygulayan, Anayasa'yı çiğner

Halil Doğan (Demokrat Hukukçular Derneği Başkanı): Mahkeme Anayasa'ya aykırı davrandı. Milletin, devletin kendisine vermediği bu yetkiyi kullanması Mahkeme'nin saygınlığını ve kararın uygulanabilirliğini tartışma konusu yapmıştır. Eğer Meclis ve hükümet bunu uygularsa onlar da Anayasa'ya aykırı davranmış olur.

Vehimlere dayalı bir karar

Adnan Taşkın (Antalya Kural Hukukçular Birliği Başkanı): İptal kararı zorlama hukukî yorumlara ve vehimlere dayalı. Sosyal ihtiyaçları temin etmekten uzak. TBMM'nin mutabakatı ile yapılan düzenlemeyle ilgili Anayasa'nın 148. maddesine aykırı bir şekilde denetleme yapılmıştır.