Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, çavdar ekmeğine talebin, tüketimi 5’e katladığını bildirerek, “Son yıllarda çavdar ekmeğine talep, daha çok yemlik olarak kullanılan çavdarda hem üretim hem de tüketim arttı” dedi.Bayraktar, yaptığı açıklamada, 2011/2012 piyasa yılında 127 bin 653 hektar alanda çavdar ekildiğini, 365 bin 750 ton çavdar üretildiğini, 4 bin 755 ton çavdarın üretimde kaybedildiğini, 361 bin 93 ton ürünün piyasaya arz edildiğini, 98 ton ithalat, 1613 ton ihracat yapıldığını belirtti. Stoktaki 13 bin 792 ton çavdarla birlikte yurtiçi kullanımın 373 bin 272 tonu bulduğu bilgisini veren Bayraktar, 252 bin 765 ton çavdarın yemlik olarak, 22 bin 978 ton çavdarın tohumluk olarak kullanıldığını, kullanımda kayıpların 10 bin 830 tonu bulduğunu, tüketime de 86 bin 700 ton gittiğini vurguladı.
Bayraktar, Türkiye’de ağırlıklı olarak yem sanayinde tüketilen çavdarın, son zamanlar da değişen beslenme alışkanlıkları sonucunda insan beslenmesinde de kullanımının artmaya başladığını belirtti.Son yıllarda sağlığa faydaları nedeniyle, sıkça adını duyduğumuz çavdar ekmeğinin kökeni çok eski zamanlara dek uzandığını bildiren Bayraktar, şunları kaydetti:“Bütün olarak öğütülen çavdar ununa çeşitli oranlarda buğday unu eklenerek yapılan çavdar ekmeği, lif, protein, potasyum, kalsiyum, demir, fosfor, magnezyum, mangan, B1 vitamini, folik asit, tiamin, niasin ve antioksidanlar açısından zengin. Vitamin, mineral ve antioksidanlar açısından da zengin olan çavdardan yapılan ekmeğin, kötü kolesterolü düşürdüğü, kalp hastalıkları riskini azalttığı, sindirime iyi geldiği, hazımsızlığı azalttığı öne sürülüyor. Kanser ve diyabetli hastalara öneriliyor.Ancak kepeğinin çok olması nedeniyle çavdar ekmeği fazla kabarmıyor. Ekmek içi nem oranı fazla olması nedeniyle çabuk küfleniyor. Fakat, kolesterol ve doymuş yağ çok düşüktür. Manganez açısından çok iyi bir kaynaktır. Posa, fosfor, selenyum açısından iyi bir kaynaktır. Mineral maddenin vücut tarafından kullanımını artırmak, ekmeğin kabarmasını sağlamak kalitesini yükseltmek için çavdar ekmeğinde üçte iki oranında buğday unu kullanılır.
Çavdar ekmeği içindeki yüksek lif oranı sayesinde uzun süre tok tutar. Bu nedenle, diyetisyenler daha sağlıklı zayıflamak için çavdar ekmeğini önermektedir. İşlenmiş tahıllarda lifin büyük kısmı ayrıldığı için, beyaz ekmek kan şekerinde hızlı bir yükselmeye yol açarak insülin düzeyini artırır ve vücudu yağ depolamak için uyarır. Daha az işlenmiş tahıl içeren çavdar ekmeği, kan şekerinin daha iyi seviyede kalmasını ve vücudun daha az yağ depolamasını sağlar. Ayrıca tansiyonu düşürmede, etkilidir.”Yemlik ve tohumluk kullanımı hariç, çavdarda 2008/2009 piyasa yılında 43 bin 576, 2009/2010’da 18 bin 201 ton olan tüketimin, 2010/2011’de 56 bin 956 tona, 2011/2012’de ise 86 bin 700 tona çıktığını belirten Bayraktar, şöyle devam etti:
“Tüketim 2011/2012 piyasa yılında 2009/2010’a göre 5 kata yakın arttı ve kişi başına tüketim 0,25 kilogramdan 1,2 kilograma yükseldi. Tüketim artışı üretime de yansıdı. 1995-2008 döneminde 220 bin ile 271 bin ton arasında değişen üretim, 2009’da 343 bin 330, 2010’da 365 bin 560, 2011’de 365 bin 750, 2012’de ise 370 bin tona yükseldi.2013 yılı için Bitkisel Üretim İkinci Tahmin verilere göre, yüzde 1,4 düşüşle üretimin 370 bin tondan 365 bin tona inecek.”Çavdar ekilen alanın 1991 yılında 1 milyon 560 bin dekarken, 2008 yılında 1 milyon 259 bin 620 dekara kadar indiğini belirten Bayraktar, 2009 yılında 1 milyon 410 bin, 2010’da 1 milyon 276 bin 530, 2012 yılında ise 1 milyon 432 bin 216 dekar alana çavdar ekildiğini bildirdi.
Dekar başına verimin 1990’lı yıllarda 134-175 kilogram arasında değiştiğini, verimin 2005 yılında 209, 2009’da 248, 2010’da 259, 2011 yılında 287 kilograma çıktığı, 2012 yılında 258 kilograma indiği bilgisini veren Bayraktar, şunları kaydetti:“Çavdarın büyük bölümü yemlik olarak kullanılıyor. 2007/2008 piyasa yılında 178 bin 180 ton olan yemlik kullanımı, 2008/2009 döneminde 171 bin 996 tona indikten sonra, 2009/2010’da 237 bin 207, 2010/2011’de 252 bin 565, 2011/2012 sezonunda 252 bin 765 tona yükseldi. Ama asıl büyük artış yiyecek olarak tüketiminde görüldü. 2007/2008 piyasa yılında 43 bin 213 ton, 2008/2009 döneminde 43 bin 576 ton olan tüketim, 2009/2010’da 18 bin 201 tona kadar geriledi. Tüketim, 2010/2011’de 56 bin 956, 2011/2012 sezonunda 86 bin 700 tona yükseldi. Tüketim, 2011/2012 piyasa yılında, 2009/2010 dönemine göre yüzde 376,3 arttı. Tüketim 4,76 kata çıktı. 2007/2008 ve 2008/2009 döneminde kişi başına 0,61 kilogram olan çavdar tüketimi, 2009/2010 döneminde 0,25 kilograma indikten sonra, 2010/2011 döneminde 0,77, 2011/2012 döneminde ise 1,2 kilogram ulaştı.
2007/2008 döneminde 15 bin 563 ton olan ithalat, 2008/2009 döneminde 2 bin 393 tona indi. 2009/2010 ve 2010/2011 sezonlarında ithalat olmadı. 2011/2012 sezonunda 98 ton ithalat yapıldı. 2007/2008 döneminde 561, 2008/2009’da 164, 2009/2010’da 136, 2010/2011’de 82 ton olan ihracat,2011/2012 sezonunda 1613 tonu buldu.”Çavdarda 2009/2010 döneminde 48 bin 177 ton olan stok artışının, 2010/2011 döneminde 15 bin ton olduğunu belirten Bayraktar, 2011/2012 sezonunda stoklardan 13 bin 792 ton çavdar kullanıldığını bildirdi.İller arasında çavdar üretiminde 56 bin 203 tonla Kayseri’nin birinci sırayı alırken, Niğde’nin 43 bin 154 tonla ikinci, Nevşehir’in 39 bin 801 tonla üçüncü, Balıkesir’in 33 bin 669 tonla dördüncü, Konya’nın 21 bin 333 tonla beşinci, Eskişehir’in 20 bin 824 tonla altıncı sırayı aldığını vurgulayan Bayraktar, şunları kaydetti:
“Çavdar üretiminde Kayseri’nin payı yüzde 15,19, Niğde’nin payı yüzde 11,66, Nevşehir’in payı yüzde 10,76, Balıkesir’in payı yüzde 9,10, Konya’nın payı yüzde 5,77, Eskişehir’in payı yüzde 5,63’ü buldu. Bu illeri 17 bin 635 tonla Aksaray, 12 bin 146 tonla Ankara, 11 bin 950 tonla Erzurum, 10 bin 875 tonla Sivas, 10 bin 549 tonla Karaman, 10 bin 272 tonla Kırşehir izledi.53 ilde üretimin yapıldığı çavdarda en az üretim ise 99 tonla Kastamonu, 75 tonla Giresun, 55 tonla Adıyaman, 23 tonla Malatya, 14 tonla Karabük, 11 tonla Kırıkkale, 8 tonla Bingöl, 8 tonla Çankırı, 4 tonla Artvin’de oldu.”
Dünyada 2012 yılında 60 ülkede 14 milyon 544 bin 170 ton çavdar üretildiğini, üretimin yüzde 61,2’sinin Almanya, Polonya ve Rusya’da sağlandığını, çavdarın yüzde 26,77’sinin Almanya’dan, yüzde 19,77’sinin Polonya’dan, yüzde 14,66’sının Rusya’dan, yüzde 7,44’ünün Belarus’tan karşılandığını bildiren Bayraktar, “2012 yılında Almanya 3,9, Polonya 2,9, Rusya 2,1, Belarus 1,1 milyon ton çavdar üretti. Bu ülkeler 676 bin 800 tonla Ukrayna, 659 bin tonla Çin, 384 bin 400 tonla Danimarka izledi. Türkiye, 370 bin tonla Kanada’nın önünde 8’inci sırada yer aldı. Dünya üretiminde Türkiye’nin payı yüzde 2,54 oldu” dedi.