Hasadın bölge genelinde yoğunlaştığı yaş çayda üreticiler, fiyatın düşüklüğü ile hasat ettiği yaş çayı kolay satamamaktan şikayet ediyor.
Yörede resmi rakamlarla 767 bin dekar alanda yaklaşık 204 bin üreticinin yaptığı çay tarımında son yıllarda üretim, yılda 1 milyon ile 1 milyon 200 bin ton arasında değişiyor. Bundan da 200-220 bin ton civarında kuru çay elde ediliyor.
Yaş çayda fiyat geçen yıl, 73,7 kuruşu alım fiyatı, 11,3 kuruşu da destekleme primi olmak üzere toplam 85 kuruş olarak açıklanmıştı. Bu yıl ise 79 kuruşu alım fiyatı, 11,5'i de destekleme primi olmak üzere toplam 90,5 kuruş olarak açıklandı.
Çay Üreticileri Dayanışma Derneği (ÇAYÜDAD) Başkanı Mustafa Mavi, yaptıkları değerlendirmelerde yaş çay fiyatının gübre fiyatıyla orantılı olmasını istediklerini, ancak verilen 90,5 kuruşluk fiyatın beklentilerin çok altında kaldığını söyledi.
Bölge insanının, özellikle de Rizelinin çaydan başka geliri olmadığını ifade eden Mavi, ''Fiyat düşük olduğu sürece insanlarımızın çay üreticiliğini bırakmak ve bölgeden göç etmekten başka çaresi kalmayacak. Çünkü çay her geçen yıl, geçim kaynağı olmaktan daha fazla çıkıyor'' dedi.
Mavi, ilk sürgünde iklim şartları nedeniyle yaş çay veriminin düşük olduğunu, buna rağmen ÇAYKUR'un dekar başına uyguladığı kotayı 375 kilogramdan 340 kilograma düşürdüğünü, bunu anlamakta zorlandıklarını kaydederek, şunları söyledi: ''ÇAYKUR ayrıca, alımların başladığı ilk günlerden beri kontenjan uygulaması yapıyor. Bu da üreticiyi özel sektöre mahkûm ediyor. Bazı özel sektör firmaları 'peşin ödeme' adı altında üreticiden yüzde 20, 25 daha düşük fiyata çayı alıyor. Üretici, başka çaresi olmadığı için düşük fiyata da olsa uygulamayı tercih etmek zorunda kalıyor. Çünkü normal ödeme yoluyla satsa, emeğinin karşılığını kaç yıl sonra alacağı belli değil.''
Yaş çay hasadını sürdüren üreticiler ise yaş çaya verilen fiyatın çok düşük olduğunu ifade ederek, emeklerinin karşılığını alamadıklarını savundular.
ÇAYKUR'un kampanyayı başlattığı günden bu yana kontenjan ile alım yaptığını kaydeden üreticiler, ''Çayımızı ÇAYKUR'a satamayınca özel sektöre vermek zorunda kalıyoruz. Bizi özel sektöre mecbur bırakıyorlar. Özel sektörün ise paramızı ne zaman vereceği belli değil. Ayrıca çayımızı ÇAYKUR'a satarken de bazen saatlerce beklemek zorunda kalıyoruz. Başka bölgelerden alınan yaş çay, bölgemizdeki fabrikalarla işlendiği için fabrikalarda yoğunluk oluyor. Bu da alımları aksatıyor'' şeklinde konuştular.
Bazı özel sektör firmalarının genellikle ilk sürgünde ''peşin ödeme'' şeklinde yaptığı yaş çay alımlarında fiyatı bu yıl, 60 ile 65 kuruş arasında değişiyor.
Ödeme ise ortalama 1 ay sonra yapılıyor. Özel sektör firmalarının birkaçı dışında büyük çoğunluğu, açıklanan fiyattan yapılan alımların bedelini ise ne zaman ödeyeceklerini açıklamıyor.
Ödeme takvimi açıklayan birkaç firma ise ödemeyi genellikle 1 yıldan uzun süre sonra yapıyor. Firmaların büyük çoğunluğu ise ödemeyi 2, hatta 3 ve daha fazla yıl sonra yapabiliyor. Bu nedenle üreticiler, verdikleri yaş çayın karşılığını alacakları zaman belli olduğu için ''peşin ödeme'' yöntemini tercih ediyor.
ÇAYKUR, 90 bin ton çay aldı
ÇAYKUR 2009 yılı yaş çay alım kampanyasının açılmasıyla birlikte 15 Mayıs tarihinden bu güne kadar üreticisinden 90 bin ton yaş çay yaprağı aldı.
Günlük 6 bin 800 kilo yaş çay işleme kapasitesine sahip olan ÇAYKUR, 48 fabrikasında alımlarını tam kapasite olarak sürdürüyor. ÇAYKUR Rize'nin Hemşin İlçesi'nde kurulan Organik Çay İşleme Fabrikası'nda bu yıl ilk kez alımlara başlayarak ilk organik üretimini gerçekleştirmeye başladı.
ÇAYKUR'da 2009 yılı için üreticisine dekar başına 340 kilo alım kotası koyarken günlük kontenjan uygulaması ise bölgesel farklılıklar göstererek dekar başına 10-15 kilo arasında değişiyor.