TÜBİTAK tarafından desteklenen Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ile ÇAYKUR Genel Müdürlüğü tarafından ortaklaşa yürütülen “Çay Bitkisi Gen Havuzunun Oluşturulması ve Ticari Çay Çeşit Adaylarının Belirlenmesi” isimli proje ile çayda kalite ve verim artacak.
Rize'de çay bahçesini yenilemek isteyen ve yeni bahçe kurmak isteyen çay üreticilerine hizmet verecek bir gen havuzu kuruluyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın uygun görmesi halinde yaşlanan çay bahçelerinin bile değiştirilebileceği bu proje ile klon üzerinden bahçeler daha kısa sürede yenilenebilecek. Tohum ile bahçe yenilemeyi ortadan kaldıracak bu sistem sayesinde amaca uygun, nitelikli ve kaliteli çay üretilebilecek.
TÜBİTAK’ın da desteği ile Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin yürüttüğü gen havuzu projesi ile Doğu Karadeniz bölgesinde ki tüm çay tarım arazilerinden örnekler alındığını dile getiren RTEÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ali Bilgin proje ile Türk çayının geleceğinin garanti altına alınacağını söyledi.
Bilgin “Gen havuzu bizim gerçekten çok önem verdiğimiz ve üzerinde 2,5 yıldır çalıştığımız bir proje. Bu projeyi ÇAYKUR ile birlikte yürütüyoruz, onlarla birlikte planladık. Bu çalışma aslında TÜBİTAK tarafından desteklenen proje. Bölgenin olmazsa olmazı olan bir proje. Aslında geç kalınmış ve çayın geleceğini garanti altına alan da bir proje. Bölgede çaylık alanların yaşlandığı, iklimin değiştiği bir gerçek. Gen havuzu projemiz hem iklime bağlı olarak hem de kaliteye bağlı olarak katma değer üretecek bir proje. Biz bu proje ile bölgede öncelikle 2 bin tane farklı genotipi belirleyerek, bölgenin iklimine ve coğrafyasına uygun klonları belirleyerek gen havuzumuzu oluşturmak istiyoruz. Yani çayın geleceğini garanti altına almak istiyoruz. Bütün bölge ekiplerimizce tek tek tarandı. Şuan da 2050’ye yakın genotipe toplandı. Bunlar havuzlara alınarak çoğaltılması sağlandı. Bu proje çayımızın geleceğini garanti altına alıyor, değişen iklim şartlarına bağlı olarak önümüzdeki 100 yıllık süreçte her zaman gen havuzumuzun çeşitliliği koruma altına alınıyor, nitelikli kaliteli çay üretmemizi sağlıyor” ifadelerini kullandı.
"Her bahçe için klon farklı"
Mevcut sistem ile yani tohumlama ile kurulan çay bahçeleri nedeniyle istenilen kaliteye ulaşılamadığını hatırlatan Bilgin “Bugüne kadar çay bahçeleri hep tohumla çoğaltım olmuş. Yani bir çay bahçesi kuracağınız zaman tohumu alıyorsunuz, atıyorsunuz, gidiyorsunuz. Bu ciddi bir melezlenmeye neden oldu ve bahçelere girdiğimiz zaman her bahçede faklı renkte, farklı genetikte, farklı ebatta, farklı gelişme zamanında ki çay bitkilerini görmeye başladık. Bu ister istemez kalitemizi de düşürüyor. Ham maddeniz aynı olmadığı zaman aynı nitelikte çayı, çay kalitesini üretme şansınız da yok. Özellikle bu çalışma ile biz bölgede ki yaşlanan çaylık alanları, çay bahçelerimizi aynı genetipe sahip, aynı özelliğe sahip, aynı klondan standart hale getirmek istiyoruz. En önemlisi kaliteyi arttırmak istiyoruz. Deniz seviyesindeki bir çay bahçesi ile 900 metre yükseklikteki bir çay bahçesine dikeceğiniz klonun aynı olmaması lazım” dedi.
“Çayımızı kendi ülkemizde tüketen bir konumdan, çayımızı ihraç eden ve bundan gelir elde eden ülke olmak istiyoruz”
Gen havuzu sayesinde yetiştirilmek istenen ürüne göre çay klonlarının vatandaşlara verileceğini ve bu sayede çay da kalite ile verimin artacağını dile getiren Bilgin “Gen havuzu ile istediğiniz ürüne yönelik çay bahçesi kurabileceksiniz. Yeşil çay, beyaz çay veya oolong çayı, hangi çayı üretmek istiyorsanız buna yönelik en verimli ve en kaliteli klon hangisi ise siz bu klonu alıp bahçenize dikeceksiniz. Bu anlam da hem kaliteli ürün alacaksınız hem de daha çok katma değer üretmiş olacaksınız. Bu yönleri ile gerçekten önemli bir proje. Biz bu proje ile aynı zamanda siyah çay çeşidi, yeşil çay, beyaz çay, oolong çay çeşitleri, yeni çeşitler de piyasaya sürerek bölgede ki katma değeri arttırmak istiyoruz. Müstahsilimizin daha çok kazanmasını, yatırımcılarımızın daha çok gelir elde etmesini dolayısıyla hem ülkemizin daha çok katma değer üretmesini istiyoruz. En önemli şey; biz özellikle ihracat yapmak işitiyoruz. Çayımızı kendi ülkemizde tüketen bir konumdan, çayımızı ihraç eden ve bundan gelir elde eden ülke olmak istiyoruz” diye konuştu.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın projeyi yakından takip ettiğini sözlerine ekleyen Bilgin, karar verilmesi halinde yaşlı çay bahçelerinin klonlama ile yaşlı çay bahçelerinin yenilenebileceğini dile getirerek “Bakanlığımız bu konuda çok destek veriyor. Sürekli irtibat halindeyiz. Özellikle çay bahçelerinin yenilenmesi noktasında çok önemli destekleri var. Bundan sonra ki süreçte yeni bahçe ve yaşlanan bahçelerin revize edilmesinde bu projeden elde edeceğimiz çıktıların, klonların bahçeye, sahaya uygulanması ile oluşacak. Bundan sonra çay bahçelerini tohumlarla değil fidelerle yenileyeceğiz” şeklinde konuştu.