İdadiden liseye, 1910'dan 2009'a

Fatih Sultan KAR
1910 yı­lında Rüştiyeye idadi sınıfları ilâve edilerek Rize Mülki idadisi ismi ile eğitime başladı. Kiralık evlerde verilen kırk bir yıllık eğitimin ardından 1951-1952 ders yılında Rize Lisesi adı ile 1951 yılında bu gün ki kimliğine kavuştu. Kuruluşundan bu yan sanattan spora, siyasetten bürokrasiye her alanda başarılara imza atmış isimlere eğitim verdi.

Rize Lisesi il dışında eğitim görmek zorunda kalan Rizeli gençlerin sıkıntılarına son vermek, Rize ilinin eğitim seviyesini yükseltmek amacı ile büyük mücadeleler sonucu oluşturuldu.  Rize Lisesi ismi Rize ile özdeşleşti. Hüseyin Mataracı, Niyazi Agun, Hikmet Gürsoy, Neriman Rakıcıoğlu, Mehmet Erkan Mandevoğlu, Şaziye Tarakçı, Recep Ali Kulak isimli öğretmenleri yaptıkları ile Türk Eğitim tarihine geçerken, Aytekin Kotil ( İstanbul Belediyesi Eski Başkanı ), Erol Zihni Gürsoy ( Rize Eski Valisi ), Şenol Birol ( Ünlü Futbolcu ), Tuncay Mataracı ( Eski Bakan ), Yakup Kazdal ( Ünlü Futbolcu ),  Ömer Lütfi Mete ( Gazeteci-Yazar ), Halil Bakırcı ( Rize Belediye Başkanı ), Şükrü Meto ( Senatör ), Yener Rakıcıoğlu ( Emekli Vali ), İmdat Sütlüoğlu ( Eski Bakan ), Emin Gürses (Öğretim Üyesi-Yazar ), Gökhan Birben ( Sanatçı ), Metin Öney (  Eski Milletvekili ),  Ahmet Minder ( Güneysu Belediye Başkanı ), Yalçın Çilli ( İETT Eski Genel Müdür Vekili ), Şükrü Vanlı( RSTO Eski Başkanı ), Ercan Kazmaz ( Ressam-Gazeteci), Sami Kumbasar ( Eski Milletvekili ), Murat Kumbasar ( Siyasetçi ),  Vural Kazmaz ( Gazeteci ) gibi isimler bünyesinde eğitim gördü.

Eski Hükümet konağı ci­varında ve sonradan yıkılarak arasına Kurtuluş ilkokulu ya­pılan yerdeki binada Rüştiye mektebi bulunuyordu. 1910 yı­lında Rüştiyeye idadi sınıfları ilâve edilerek, Mamuşoğlu Kâmil ağanın tasarrufun­da olan binada Rize Mülki idadisi (Osmanlı'da lise düzeyinde eğitim kurumu ) teşkil edilmiştir. Ertesi yıl, bu idadi Devlet Hastanesi civarındaki Türütoğlu Hasan'ın evine nakledilmiştir. Bu bina­da üç yıl öğretim yapıldıktan sonra 1914 yılında ve kış sonla­rına doğru baş gösteren Tifo salgını dolayı ile öğretim tatil edilmiş, ertesi yıl da 20 Şubat 1915 de muhaceret ve işgal sebebi ile okul tamamen kapan­mıştır.

Göçebe Eğitim

Rize'nin, Kurtuluşu savaşında 23 şubat 1917 yılında Piriçelebi Mahallesi'ndeki Kuveloğulları'nın evinde idadi tekrar açarak öğretime başlanmış ve aynı yıl  içinde binasını Türütoğlu Hasa­n'ın evine ve oradan da İstiklâl İlkokulu'nun evvelce işgal ettiği Maksut Paşaoğlu Hacı Ali'ye ait konağa nakletmiştir.

Okul 1934-1935 öğretim yılına kadar hep kira evlerinde barınmıştır. Bu evlerin okula elveriş­li olmaması sık sık bina değişi­mine sebebiyet vermiştir. Bu durum göz önüne alınarak Ma­arif Vekâleti göndermiş olduğu 11389 liralık ödenekle, Rize -Gündoğdu şosesi üzerinde ve eskiden askerî depo iken sonra­dan harap olan bina tamir ettirilmek suret ile okul olmaya elverişli bir hale getirilmiştir. Böylece kendi ma­lı olan bir binaya sahip olundu. Okul 1934-1935 öğre­tim yılından itibaren bu binada eğitim yaptı. Bilâhare, bu binanın önünü kaplayan ve cadde üzerinde bulunan met­ruk ve harap kışla binası da yı­kılarak arsasıokulun bahçesinekatılmak suret ile oyun alanı içingenişletilmişti.

Rize'nin düşman işgalinden kurtuluşunun ardından Rize İdadisi ilk okulun 6 sınıfı da katılmak ve ihzari sınıfı kal­dırılmak suret ile, 6 sı ana, 3 ü tâli sınıf olmak üzere 9 sınıflı okul haline - gelmişse de 1924 yılında okulun adı orta öğretim yılında lise adını almışsa da sonradan adı, Rize Ortaokulu ol­muştur. 1951-1952 ders yılında kadar ortaokul olarak eğitim yapmıştır.

Temeli Maarif Vekili Tevfik İleri attı

1924 yılından sonra seneden seneye eğitime ilgi çoğalmıştır.  Her sene öğretime il­gili öğrenci sayısı bir evvelkine nispeten çok fazla artmıştır. Öğrenciler lise tahsillerini yap­mak için lisesi bulunan Vilâ­yetlere gitmek zorunda kalmış­lardır. Tahsile bu derece kıy­met veren Rize, kendi vilâye­tinde bir lisenin açılmasını şid­detle arzulamıştır.

Rize'de Lise yapılması için bir araya gelen Dr. Kerim Vardal, Yılmaz Razıoğlu Yılmaz Kartal, Beçil Tuzcuoğlu ve Orhan Bilgin bu isteklerini kamuoyuna duyurmak için bir eylem düzenlerler. “ Rize Lisesi açılmalıdır”, “Lise gençliğin geleceğidir” sloganları ile Rize caddelerinde yürüyen bu insanlar Lise'nin açılışını hızlandırmışlardır.

Liseyi Rize'de okumak istiyoruz

1950 yılında dönemin Başbakanı Adnan Menderes ve Maarif Vekili Ahmet Tevfik İleri ile birlikte Rize ilini ziyaretlerinde Orhan Bilgin, Dr. Kerim Vardal, kendilerine hitaben birer konuşma yapmış, Rize Lisesi'nin biran evvel açılmasını istemişlerdir.  O zamanlar henüz ortaokul son sınıf öğrencisi olan Tuncay Mataracı'da geleceğin Lise öğrencileri adına bir konuşmaya yapmış “biz liseyi kendi şehrimizde okumak istiyoruz demiştir”. Bu istekleri dinleyen ve bir konuşma yapan Başbakan Menderes : “Ben size söz veriyorum lise en kısa zamanda açılacaktır. Maarif Vekili Tevfik ileri sizin uşağınızdır. Oda bu işin takipçisi olacak” dedi. Ayrıca Menderes'in konuşma yaptığı Eski Hükümet Konağının karşısında yapılmakta olan Şeyh Camii'ni göstererek “bu camiinin yapımında gerekecek kurşunları da göndereceğim” demişti. Menderes kısa bir süre sonra kurşunları Rize'ye göndererek bu sözünü yerine getirdi.

Rize Lise'si ilk mezunlarını 1954-1955 ders yılında vermişti

7 Eylül 1951 tarihli Zümrüt Rize Gazetesi'nde yer alan “Lise Açılırken” başlıklı yazıda ise, Arif Suyabatmaz, Rize'de lisenin önümüzdeki yıllarda öğrenci mevcudunun artmasıyla birlikte karşılaşabileceği sorunların giderilmesi konusunda halkın Rize Okutma Derneği'ne yardım yapması gerektiğini belirtiyordu.

1951-1952 ders yılında eski binada lise birinci sınıfı resmen faaliyete geçil­miştir ve ilk mezunlarını 1954-1955 ders yılında vermiştir. Rize Lisesi'ne eğitim-öğretime başladığı 1951 yılında 75'i erkek, 8'i kız toplam 83 öğrenci kayıt yaptırdı. Eski ve yeni binaların kapa­siteleri ihtiyaca kâfi gelmemiş ve daha geniş çapta ihtiyacı karşılamak maksadı ile mevcut bahçe içine birinci ek binaya mütenazır plânda ek pavyon yapılmıştır. Hem şahsî gayretleri ve hem de Maarif Vekâleti'nin talimatı ile 1951 yılı eylül ayında mevcut binanın bahçesinde ek binanın temeli o zamanın Maarif Vekili Ahmet Tevfik İleri tarafından atılmıştı.

1954-1955 ders yılında altı yüz elli öğrenci eğitim görmüştür.

31 Aralık 1952 tarihinde Rize İstiklal İlkokulu'nda Öğretmen olarak görev yapan Avni Akyol (Turgut Özal hükümetlerinde Kültür ve Milli Eğitim Eski Bakanlıkları yapan) tarafından örnek bir imla dersi verildi.

Rize Lisesi'nde kültür faaliyetleri

Öğretmen Neriman Rakıcıoğlu önderliğinde hazırlanan Rize Lisesi Kültür Kolu 1953 yılı faaliyetleri kasım ayı çizelgesi şu şekilde belirleniyordu: 4 Kasım 1953 Mehmet Akif Günü, 11 Kasım 1953 Görgü Kuralları, 18 Kasım 1953 Tevfik Fikret Günü, 25 Kasım 1953 Şiir Okuma Yarışması

Rize eğitim tarihine altın harflerle yazıldılar

Hüseyin Mataracı, Niyazi Agun, Hikmet Gürsoy, Neriman Rakıcıoğlu, Mehmet Erkan Mandevoğlu, Şaziye Tarakçı, Recep Ali Kulak Rize Lisesi'nin görev yapan unutulmaz öğretmenler olarak tarihte yerlerini alıyorlardı.

6 Şubat 1953 tarihinde Rize Belediyesi'ne devredilen Rize Halkevi'nin oldukça zengin olan Kütüphanesi Rize Lise'sine taşınmıştır. Yalnız burada bulunan kitapların bir çoğu zamanla kaybolmuş, aşırılmıştır.

Rize Lise'si hatıraları

1944'te Rize'de doğan Yakup Kazdal ( Fenerbahçe'nin şampiyon kadrolarında yer almıştır ), futbola aynı şehirde çok küçük yaşlarında başlamıştır Bir gün Rize Lisesi futbol takımı sanat enstitüsü futbol takımıyla karşılaşacaktır. Takımını maça mükemmel bir şekilde hazırlayan Recep Ali Kulak beklenmedik bir sürprizle karşılaşır. Maç saati gelmiştir. Fakat Rize lisesi takımı bir futbolcu eksiktir. Rize Lisesi Beden Eğitim Öğretmeni Recep Ali Kulak daha önceden de gözüne kestirdiği Yakup Kazdal'ı takıma dahil eder. Yakup Kazdal sergilediği futbolla Rize spor camiasında büyük yankı uyandırır. Maç 2-2 sonuçlanmış, Rize Lisesi'nin iki golünü de Yakup Kazdal atar. Daha ilkokulu bitirdiğinin ertesi senesi orta birinci sınıftayken okullar arası maçlarda lise takımında yer almıştır. Sanat okuluna karşı oynadığı ilk futbol hatıralarının en unutulmazlarındandır. Bir de yer aldığı lise takımının o yıl Rize Okullar arası şampiyonu oldu.

Kimler geldi, kimler geçti

Rize Lisesinde eğitim gören bazı isimler: Erol Zihni Gürsoy ( Rize Eski Valisi ), Şenol Birol ( Ünlü Futbolcu ), Tuncay Mataracı ( Eski Bakan ), Yakup Kazdal ( Ünlü Futbolcu ),  Ömer Lütfi Mete ( Gazeteci-Yazar ), Halil Bakırcı ( Rize Belediye Başkanı ), Yener Rakıcıoğlu ( Emekli Vali ), İmdat Sütlüoğlu ( Eski Bakan ), Emin Gürses (Öğretim Üyesi-Yazar ), Sami Kumbasar ( Eski Milletvekili ), Gökhan Birben ( Sanatçı ), Ahmet Yaşar İmamoğlu ( Gazeteci ), Mahmut Celal Günaydın (  Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi ve Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Üyesi ), Yaşar Erdinç ( Yazar ), Metin Öney (  Eski Milletvekili ), Süleyman Karakan ( İş Adamı ), Fazıl Terzi ( İş Adamı ),  Fehmi Ekşi ( Rizespor Eski Başkanı ), Ahmet Minder ( Güneysu Belediye Başkanı ), İrfan Akaslan, Tugay Yenigün, Dr. Kerim Vardal, Metin Akmehmet, Aslan Alioğlu, Adnan Balta, A.Galip Bozacı, Engin Çamlaşır,  Kamuran Denizci, Engin Deniz, Engin Kazancı, Hüsamettin Bereket, Hakan Agun,  Akın Erdem, Mustafa Özer Eyüpoğlu, Anıl Başar, Fuat Zaman, Yalçın Çilli ( İETT Eski Genel Müdür Vekili ), Memduh Rakıcı, A.Remzi Alemdar, Yıldızhan Çervatoğlu, Hayri Ersayın, Kenan Köseoğlu, İbrahim Gümüş, Şükrü Vanlı( RSTO Eski Başkanı ), Türkan Alkumru, Köksal Güvelioğlu, Hayri Pirimoğlu, Haydar Çemberçi, Avukat Hüseyin Suyabatmaz, Atilla Kazmaz, Ercan Kazmaz ( Ressam-Gazeteci), Köksal Kızıl, Erten Kepenek, İsmat Köseoğlu, Gültekin Köseoğlu, Memduh Mete, Sedat Muslu, Recep Sarı, Celal Sayılgan, Soner Şanda, Can Ökten, Taşkın Özer, O.Zeki Telci, Ali Turna, Kenan Vardal, Alpay Yazici, Neşet Saruhan, Necmettin Avcı, Şükrü Meto ( Senatör ), Hikmet Koyuncu, Haydar Ali Sandıkçı, Nejat Tüysüz, Vatan Tufanoğlu, Kemal Efendioğlu, Güven Ergin, Nazım Karakoç, Nejat Dağabak , Metin Kazancı, Rizvan Uzun ( Emekli Savcı ), Anıl  Başar ( Muhasebeci ), Kenan Vardal ( Noter ), Tekin Köseoğlu ( Muhasebeci ), Haydar Çemberci ( Emekli Albay ).

Gönüllerde yaşıyorlar

Ve bu gün aramızda olmayan 169 Oktay Arayıcı ( Senarist-Oyun Yazarı ), 678 Aytekin Kotil ( İstanbul Belediyesi Eski Başkanı ), 454 Hamza Güveli, 546 Yaşar Yıldız, 172 Necmi Altınay, 438 Abdulkerim Karagöz, 428 Yusuf Yençeri, 460 Mehmet Yekta Şehirli, 124 Yılmaz Kurtuluş, 466 Kemal Durmuş, Cavit Öztekeşim, Murat Kumbasar ( Siyasetçi ),  Vural Kazmaz ( Gazeteci )

Fotoğraf ve belgeler Fatih Sultan Kar Koleksiyonundan alınmıştır

Yazarın Notu :  Son zamanlarda Rize gündemini meşgul eden Rize Lise'sinin adının değiştirilerek Ali Metin Kazancı Rize Lisesi verileceği konusunda Rize Milli Eğitim Müdürü Fehmi Rasim Çelik Bey'in “Rize lisesinin ismi değişmiyor” açıklaması içimi rahatlatsa da düşüncelerimi aktarmadan edemeyeceğim

Şehirlerin değerleri vardır. Ziraat Bahçesi, Rize Kalesi, Çaykur, gibi Rize Lisesi de Rize'nin öncelikli değerlerindendir. Bu değerler taşıdıkları adlarla özdeşleşmiş bütünleşmiştir. Rize Lisesi ismi gerek hocaları ve yetiştirdiği değerlerle sonsuza dek yaşamalıdır. Bir Rizeli için ne güzel isim “ Rize” dır. Şehrimizin adıyla bütünleşen Rize Lisesi ismini değiştirilmesi tarihi bir yanlış olur. Lütfen bu hayata düşmeyelim ve Baba Reis Ekrem Orhon'un söylediği gibi “Büyük düşünelim”

Rize Lisesi demek Rize eğitim tarihi demektir.


Rize'de Lise yapılması için bir araya gelen Dr. Kerim Vardal, Yılmaz Razıoğlu Yılmaz Kartal, Beçil Tuzcuoğlu ve Orhan Bilgin bu isteklerini kamuoyuna duyurmak için bir eylem düzenlemişlerdi.

Rize Lisesi ve Erkek Sanat Lisesi Futbol Takımları 1963

Ayaktakiler : Kara Nihat, Kayhan Köseoğlu, Hamit Sadi Saraç, Özer, Orhan Demirel, Çetin Basa, ….., Fehmi Ekşi, Turgay, Kabahor'lu Yakup, Şaban, Engin, Hüseyin,Yener. Oturanlar : Atilla, ….., ….., Ayhan Köseoğlu, İsmet, ….., Ayhan


Rize Lise'si öğrencileri 19 Mayı Gençlik ve Spor Bayramı hazırlıklarında 1950. Ayaktakiler : Bahattin Küçük, Fahrettin, Atilla Kazmaz, Refik Karali. Oturanlar : Ahmet Şamlıoğlu, Kamuran Denizci, ....


Rize Lisesi öğrenciliğinden Rize Valiliğine. Rize Lise'si hatırası 1950.  

Neşet Saruhan(1), Necmettin Avcı(2), Şükrü Meto(3) ve  Rize Eski Valilerinden Erol Zihni Gürsoy(4)


Rize lisesinin öğrencileri ve öğretmenleri Şaziye Tarakçı

Biyolojı öğretmeni Şaziye Tarakçı, Hikmet Koyuncu, Yalçın Çilli, Haydar Ali Sandıkçı, Hüseyin Suyabatmaz, Nejat Tüysüz, Vatan Tufanoğlu, Kemal Efendioğlu, Güven Ergin, Nazım Karakoç,Nejat Dağabak ,Metin Kazancı ve Kadriye hoca 1953

Rize Lisesi öğrencileri Mayıs Genlik ve Spor Bayramı törenlerinde 1953. Ayaktakiler : 1. Atilla Kazmaz ( Çaykur Şube Müdürlüğü'nden emekli ), 2.Kervan 64 ( Emekli Kadiköy Başsavcısı ), 3.Rizvan Uzun ( Emekli Savcı ), 8.Anıl  Başar ( Muhasebeci ). Oturanlar : Kenan Vardal ( Noter ), Tuncay Mataracı ( Gümrük ve Tekel Eski Bakanı ), Tekin Köseoğlu ( Muhasebeci ), Haydar Çemberci ( Emekli Albay ), Y.Yıldırım ve yarı ayakta duran Şükrü Vanlı ( Muhasebeci )

Bu yazıda amacım Rize Lisesi'nin tarihi konumunu anlatarak isminin değişmemesi gerektiğini belirtmektir. Liseden mezun olanları belirtirken "bazı" kelimesi konulmuştur. Buradan mezun olan bütün değerli isimleri bir kişinin tespit etmesi mümkün değildir. İstemeden atladığım isimleri bilenlerin belirtmesi bu çalışmaya katkı sağlayacaktır.(F. S. KAR)