Yıldırımlar Karadeniz'de can alıyor

Trabzon Elektrik Mühendisleri Odası Başkanı Yılmaz Odabaş, Türkiye genelinde en fazla yıldırımın Doğu Karadeniz Bölgesi’ne düştüğünü söyledi.

Odabaş, özellikle yaylacıları da uyararak, “Bana bir şey olmaz diye düşünmeyin” dedi.

1 hafta önce Giresun'un Güce İlçesinde, Gelivera Deresi üzerinde bir şirket tarafından yaptırılan Akkaya 2 Hidroelektrik Santrali'nin güvenlik deposuna yıldırım düşmesi sonucu önce depo patladı, ardından bölgede heyelan oluştu.

Heyelanda, İçerisinde Hakan Türkyılmaz, Hasan Güneş ve Ahmet Botan'ın bulunduğu minibüs toprak altında kalmıştı.

Bu olaya Gümüşhane’de düşen yıldırım sonucu 2 kişinin ölmesi ve ardından da 70 koyunun üzerine yıldırım düşmesi sonucu telef olması bölge halkını tedirgin etti.

Özellikle kırsal kesimlerde yaşayanların yıldırım düşmesine karşı bazı konuları bilmesi gerektiğini vurgulayan Trabzon Elektrik Mühendisleri Odası Başkanı Yılmaz Odabaş şunları söyledi:

ZARARI DA VAR FAYDASI DA
Gökyüzünde yılda 3 milyar şimşek veya yıldırım oluşmaktadır. Bir diğer deyişle yılın herhangi bir zamanında dünyanın üstünde 2000 yıldırım bulutu vardır ve dünyamıza her saniyede 100 yıldırım düşmektedir. Güçlü bir fırtına, Hiroşima'ya atılan atom bombasından 100 kat daha fazla enerji açığa çıkarmaktadır. Kim bilir, belki bir gün gelecek yıldırımları da enerji kaynağı olarak kullanmayı öğreneceğiz. Bu gök olayı insanlığın ilk tarihinden itibaren ilahi bir işaret olarak görülmüştür. Yıldırım düşmesi insanlar için tehlikeli olmasına rağmen insan yaşamına faydası da vardır. Yıldırımlar yeryüzündeki bitkiler için faydalı maddeler olan nitratlar ve oksijenin de yeryüzüne inmesine neden olurlar.

ASLI BİLİNMİYOR
Her şey güneş ışıkları ile yeryüzünde ısınan havanın yükselmesi ile başlıyor. Tabii içinde buharlaşan suyu da yukarı taşıyarak. Bu yükselen hava yaklaşık 2-3 kilometreye ulaşınca havanın soğuk katmanlarına rast geliyor. Soğuk havalarda nefes verince nefesimiz nasıl buharlaşıyorsa aynen o şekilde buharlaşıyor ve gördüğümüz bulutu oluşturuyor. Bu bulutlar daha sonra hava akımları ile 20.000 metreye kadar tırmanabiliyorlar. Aslı tam bilinememesine rağmen bulutların bu yükselişleri sırasında içlerinde oluşan buz kristallerinin birbirlerine sürtünerek bir statik elektrik enerjisi açığa çıkardıkları öne sürülüyor. Bu elektrik enerjisi bulutların üst katmanlarında pozitif(+), alt katmanlarında ise negatif(-) yüklü olarak birikiyor. Bulutun içindeki yük havayı iyonize edecek güce ulaştığında şimşek oluşuyor.

YILDIRIMDAN KORUNMA YOLLARI
Gelen bir yıldırım darbesine karşı korunması istenilen binalar, bina grupları ve belirlenmiş alanlar genel olarak üç şekilde korunabilir. Bunlar; Franklin çubuğu, Faraday kafesi Paratonerler (elektrostatik, piezoelektrik ve radyoaktif)’dir. Franklin çubuğu korunacak yerin en yüksek noktasına sivri bir çubuk yerleştirme prensibine dayanan koruma sistemidir. Faraday kafesi ile korunması istenilen bina en yüksek yerlerinden toprağa kadar devamlı ve kesiksiz iletkenlerle (yatay ve düşey) sarılmaktadır. Faraday kafesi yönteminin yeterli olması için, korunacak cismin birçok yerinden paket bağlar gibi iletken tellerle sarılması gerekmektedir. Bu yöntemin çok pahalı olması ve bina cephesine verdiği çirkin görünüm ile çatıdaki tahribat sebebiyle günümüzde kullanışlı olmamaktadır. Piezoelektrik paratonerlerin isminden de anlaşıldığı gibi piezoelektrik seramiklerin çalışma prensibinden istifade edilerek geliştirilmiştir. Piezoelektrik seramikler elektrik enerjisini mekanik nerjiye (titreşime), mekanik enerjiyi de(titreşim uygulandığında)elektrik enerjisine çevirir.

LASTİK YILDIRIMDAN KORUMAZ
Yaylalarda yıldırımdan kaçmak istiyorsanız en ufak ağacın altına sığınmalısınız. Bulutla yer arasındaki elektriksel potansiyel aşamalı olarak artar. Bu potansiyel 3,000,000 Volt'u aştığında havanın yalıtıcı özelliği kırılır ve elektrik akışı başlayarak yıldırım oluşur. Diğer bir deyişle tek bir yıldırım çok büyük elektrik akımı oluşturabilir ve yıldırım çarptığında hayvanlar ve insanlar elektrikle yüklenebilirler. Bu nedenle lastik ayakkabı veya otomobil lastiği yıldırım için koruyucu değildir. En kötü iletken olan havanın kilometrelerce kalınlıktaki tabakasını dahi aşıp geçebilen yıldırım, bir-iki santimlik lastikten de cok rahat geçebilmektedir. Faraday kafesi gibi üstü kapalı otomobiller yıldırımdan korunmak için bulunulabilecek (binalardan sonra) en güvenli yerlerden biridir.

EN FAZLA KARADENİZ’E YILDIRIM DÜŞER
Yıldırımdan korunmanın en iyi yolu gök gürültüsü ilk duyulduğu andan itibaren kapalı bir ortama girmek ve son gök gürültüsünden sonra 30 dakika gecene kadar içeride kalmaktır. Ağaçlar bulundukları yerde en sivri cisim oldukları için daha fazla yıldırıma maruz kalır.. Bulut ve yer arasındaki yük farklılığı, ikisi arasında yaklaşık 10,000 volta ulaşan bir elektrik potansiyeline sebep olabilir. Kuru havada elektrik akımı oluşmaz, çünkü hava iyi bir elektriksel yalıtkandır. Bu doğal yalıtım, elektrik akımını havanın yalıtımının üstesinden gelmeye yetecek kadar büyümedikçe elektrik akımını engeller. Karadeniz Bölgesi rutubetli ve yağışlı olduğu için ülke genelinde en çok yıldırım düşen yerdir. Bu neden vatandaşlarımız daha dikkatli olmalı ayrıca yaylaya gidenler yıldırım anından en yüksek konumda olmamaya dikkat etmeliler.